آرتروز چیست؟
آرتروز یا اُستئوآرتریت، یک بیماری التهابی مزمن مفصلی است که عمدتاً به سطح درونی مفاصل تأثیر می‌گذارد. در این بیماری، بافت‌های غضروفی که مفاصل را پوشش می‌دهند، تخریب می‌شوند و باعث درد، تورم و محدودیت در حرکت مفاصل می‌شود. آرتروز ممکن است در هر مفصلی در بدن رخ دهد، اما معمولاً مفاصل وزن‌برداری مانند زانو، بازو، کمر، بازوی بالا (شانه)، و مفاصل دست و پا تحت تأثیر قرار می‌گیرند. علل آرتروز ممکن است شامل فاکتورهای ژنتیکی، پیری، آسیب مفصلی، عوامل مرتبط با استعمال مفصل یا فعالیت‌های خاص، عوامل عفونی و عوامل التهابی باشد. افراد مبتلا به چاقی، سابقه آسیب مفصلی، عوامل روماتولوژیکی (مانند روماتوئید آرتریت)، و عوامل مهندسی شغلی (مانند بارهای سنگین و تکراری در مفاصل) نیز در خطر بیشتری برای ابتلا به آرتروز قرار دارند.(( دکتر فاطمه منتظر لطف الهی متخصص ارتوپدی, آرتروز چیست ))
علائم آرتروز شامل درد مفصلی، تورم، صدای خراشیدن در مفاصل (خرک خرک)، محدودیت حرکت، و سفتی مفصل می‌باشد. تشخیص آرتروز بر اساس علائم بالینی، تاریخچه بیماری و آزمایشات تصویری مانند اشعه ایکس و آزمایش‌های خونی قرار می‌گیرد. درمان آرتروز هدفمند و بسته به شدت علائم و میزان تأثیر بر کیفیت زندگی فرد متغیر است. درمان‌های غیردارویی شامل تغییرات در سبک زندگی، فیزیوتراپی، استفاده از افزونه‌ها و پشتیبان‌های مفصلی و تغییرات در وزن بدن می‌شود. درمان‌های دارویی شامل استفاده از ضدالتهاب‌ها، آنالژزیک‌ها، مکمل‌های غذایی، و در موارد شدیدتر، تزریق مواد ضدالتهابی یا آمپول‌های ترمیم بافتی می‌باشد. در مواردی که درمان‌های دیگر مؤثر نباشند، جراحی ممکن است به عنوان گزینه‌ای آخر در نظر گرفته شود.
علل و عوامل خطر
علل و عوامل خطر مرتبط با آرتروز عبارتند از :
- فاکتورهای ژنتیکی: وجود سابقه خانوادگی از آرتروز ممکن است ریسک ابتلا به این بیماری را افزایش دهد. برخی از ژن‌ها ممکن است باعث آسیب به بافت‌های مفصلی شده و پاسخ التهابی نامناسبی ایجاد کنند.
- پیری: با پیشرفت سن، بافت‌های مفصلی ضعیف‌تر و کمتر قابل ترمیم می‌شوند، که احتمال آرتروز را افزایش می‌دهد. پیری به عنوان یک عامل خطر مستقل برای آرتروز در نظر گرفته می‌شود.
- آسیب مفصلی: آسیب یا ضربه به مفصل می‌تواند بافت‌های مفصلی را تخریب کند و ریسک آرتروز را افزایش دهد. آسیب‌های ورزشی، تصادفات خودرو، آسیب‌های شغلی یا هر نوع آسیب مستقیم به مفصل می‌تواند عامل بروز آرتروز باشد.
- عوامل مرتبط با استعمال مفصل: استفاده مکرر و طولانی‌مدت از مفاصل در شغل یا ورزش خاص می‌تواند به آسیب و تخریب مفصل منجر شود. بارهای سنگین و تکراری بر روی مفاصل (مانند حمل و نقل وزن‌های سنگین) می‌تواند عامل آرتروز باشد.
- چاقی: چاقی یک عامل خطر مهم برای آرتروز است، به خصوص در مفاصل وزن‌برداری مانند زانوها و بازوها. وزن بیش از حد بر روی مفاصل فشار زیادی ایجاد می‌کند و باعث تخریب غضروف مفصلی می‌شود.
- عوامل روماتولوژیکی: برخی بیماری‌های التهابی مانند روماتوئید آرتریت و لوپوس اریتماتوس، ریسک بیشتری از بروز آرتروز را ایجاد می‌کنند. این بیماری‌ها می‌توانند به طور مستقیم بافت‌های مفصلی را تخریب کنند و به آرتروز منجر شوند.
- عوامل عفونی و التهابی: برخی از عفونت‌ها و التهاب‌ها می‌توانند به مفاصل صدمه برسانند و آرتروز را تحریک کنند. به عنوان مثال، عفونت روماتیسمی قلب (این مورد به تازگی توسط محدودیت طول متن متوقف شد. لطفاً سؤال خود را ادامه دهید.
(( دکتر فاطمه منتظر لطف الهی متخصص ارتوپدی, آرتروز چیست ))
علائم آرتروز
علائم آرتروز می‌تواند در مفاصل مختلف بدن رخ دهد و شدت و نوع آن بستگی به مفصل مبتلا و فاز بیماری دارد. اما برخی از علائم رایج آرتروز عبارتند از :
- درد مفصلی: درد مفصلی معمولاً اولین علامت آرتروز است. درد می‌تواند از نیمکره‌ی مفصلی شروع شده و به تدریج شدیدتر و پراکنده‌تر شود. معمولاً درد در طول فعالیت‌های روزمره احتمالاً بیشتر می‌شود و با استراحت کاهش می‌یابد.
- تورم: مفصل مبتلا می‌تواند تورم و ورم ناشی از التهاب نشان دهد. تورم ممکن است به صورت موضعی در مفصل یا در اطراف آن رخ دهد.
- سفتی مفصل: در آرتروز، بافت‌های غضروفی مفصل تخریب می‌شوند و این می‌تواند منجر به سفتی و محدودیت حرکت مفصل شود. فرد ممکن است دچار سختی در انجام حرکات روزمره مانند خم شدن، استقامت‌دهی و چرخش مفصل شود.
- صدای خراشیدن مفصل: برخی افراد می‌توانند صدای خراشیدن یا خرک خرک در مفصل را احساس کنند. این صدا معمولاً ناشی از تماس مستقیم بین استخوان‌های مفصل است که به دلیل خراشیدن و آسیب به غضروف ایجاد می‌شود.
- تغییرات در شکل مفصل: در برخی موارد آرتروز، مفصل مبتلا به تغییرات شکلی ممکن است دچار شود. به عنوان مثال، در آرتروز زانو، افزایش حجم استخوان و تغییر در زاویه مفصل ممکن است رخ دهد.
- سختی صبحگاهی: برخی افراد با آرتروز ممکن است در صبح‌ها درد و سفتی فزاینده در مفاصل تجربه کنند که به آن سختی صبحگاهی گفته می‌شود. این علامت معمولاً پس از مدتی از بیدار شدن بهبود می‌یابد.
آیا آرتروز قابل درمان است؟
آرتروز یک بیماری مزمن است و در حالت کلی قابلیت بهبود کامل و درمان کامل ندارد. با این حال، با ترکیب درمان‌های مختلف و مدیریت مناسب، می‌توان علائم آرتروز را کاهش داده و کیفیت زندگی را بهبود بخشید. هدف درمان آرتروز عمدتاً شامل مدیریت درد، کاهش التهاب، افزایش قابلیت حرکت و بهبود عملکرد مفاصل است.
روش‌های درمانی آرتروز عبارتند از :
- تغییرات در سبک زندگی: تغییرات در سبک زندگی می‌تواند بهبود بسیاری از علائم آرتروز را به همراه داشته باشد. این شامل کاهش وزن در صورت چاقی، انجام فعالیت‌های ورزشی مناسب برای تقویت عضلات حول مفاصل، استراحت و آرامش مناسب، استفاده از روش‌های تسکینی مانند گرما و سرداست.
- فیزیوتراپی: فیزیوتراپی شامل تمرینات مستقل و تمرینات راهبردی توسط یک فیزیوتراپیست می‌شود. این تمرینات به تقویت عضلات حول مفاصل، افزایش قابلیت حرکت مفاصل، کاهش درد و بهبود عملکرد مفاصل کمک می‌کند.
- داروها: ممکن است پزشک داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن برای کاهش درد و التهاب تجویز کند. داروهای دیگری مانند استروئیدها، مکمل‌های غذایی، ویتامین‌ها و مکمل‌های غضروفی هم ممکن است در برخی موارد استفاده شوند، اما همیشه بهتر است با پزشک خود در مورد استفاده از هر نوع دارو یا مکمل مشورت کنید.
- تزریقات مفصلی: در برخی موارد، تزریقات مواد مانند استروئیدها یا اسید هیالورونیک ممکن است برای کاهش التهاب و درد مفصلی تجویز شوند.
- جراحی: در مواردی که درمان‌های غیرجراحیکافی نباشند و علائم آرتروز شدید و قابل تحمل نباشد، جراحی ممکن است لازم باشد. جراحی‌های مختلفی وجود دارد، از جمله تعویض مفصل، آرتروسکوپی، و ترمیم بافت‌های مفصلیمهم است بدانید که درمان آرتروز ممکن است به صورت شخصی‌سازی شده و بر اساس شدت بیماری و تأثیر آن بر زندگی روزمره شما تعیین شود. بهتر است با پزشک خود مشورت کنید تا برنامه درمانی مناسب برای شما تعیین شود و از راهنمایی و نصیحت‌های او پیروی کنید.
(( دکتر فاطمه منتظر لطف الهی متخصص ارتوپدی, آرتروز چیست ))
آیا آرتروز به ارث می‌رود؟
آرتروز در برخی موارد می‌تواند به ارث رسیده باشد. وجود عوامل ژنتیکی می‌تواند نقشی در افزایش خطر ابتلا به آرتروز داشته باشد. با این حال، آرتروز به طور کلی به عوامل ژنتیکی، عوامل محیطی و عوامل زندگی مرتبط است.
- فاکتورهای ژنتیکی: برخی از افراد ممکن است ژن‌هایی را به ارث ببرند که باعث افزایش خطر ابتلا به آرتروز می‌شوند. اما باید توجه کرد که وجود ژنتیکی خاص به تنهایی کافی نیست و بسیاری از عوامل دیگر مثل عوامل محیطی و سبک زندگی نیز نقش مهمی در بروز آرتروز دارند.
- عوامل محیطی: عوامل محیطی نیز می‌توانند در بروز آرتروز تأثیر داشته باشند. مثلاً آسیب‌های مکانیکی مکرر به مفاصل، عوامل تغذیه‌ای، فعالیت بدنی نامناسب، عوامل محیطی مضر مانند سیگار کشیدن و تماس با مواد شیمیایی ضار و غیره، می‌توانند ریسک ابتلا به آرتروز را افزایش دهند.
- عوامل زندگی: عوامل زندگی مثل سبک زندگی، فعالیت بدنی، وزن بدن، تغذیه و میزان استرس نیز می‌توانند تأثیرگذار باشند. به عنوان مثال، چاقی و بار زیاد بر روی مفاصل، می‌تواند خطر آرتروز را افزایش دهد.
بنابراین، بر اساس تحقیقات، آرتروز ترکیبی از عوامل ژنتیکی، عوامل محیطی و عوامل زندگی است و وجود عوامل ژنتیکی خاص تنها به تنهایی کافی نیست برای بروز این بیماری. همچنین، رویکرد پیشگیری و مدیریت مناسب می‌تواند در کاهش خطر و کنترل آرتروز مؤثر باشد. در صورت داشتن سابقه خانوادگی از آرتروز، ممکن است بهتر باشد با پزشک خود در مورد این موضوع مشورت کنید و راهنمایی‌های لازم را دریافت کنید.
(( دکتر فاطمه منتظر لطف الهی متخصص ارتوپدی, آرتروز چیست ))
آیا مصرف مکمل‌ها می‌تواند در کنترل علائم کمک کند؟
مصرف مکمل‌ها می‌تواند در کنترل علائم آرتروز کمک کند، اما باید توجه داشت که تأثیر آنها ممکن است برای هر فرد متفاوت باشد و نتایج قطعی و یکسانی در همه افراد نداشته باشد. در ضمن، قبل از مصرف هرگونه مکمل، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید تا تأثیرات و عوارض ممکن آن را در نظر بگیرید.
مکمل‌های معمولاً مورد استفاده در آرتروز عبارتند از :
- گلوکوزامین و کندروئیتین: این مکمل‌ها به عنوان سازنده‌های غضروف در مفاصل عمل کرده و ممکن است به کاهش درد و بهبود عملکرد مفاصل کمک کنند. با این حال، نتایج مطالعات در مورد اثرات آنها متناقض بوده و تأثیرات دقیق آنها هنوز موضوع بحث است.
- روغن ماهی و امگا-۳: روغن ماهی حاوی اسیدهای چرب امگا-۳ است که خواص ضد التهابی دارند. مصرف این مکمل ممکن است به کاهش التهاب مفاصل و بهبود علائم آرتروز کمک کند. با این حال، تأثیرات دقیق آن هنوز مورد بررسی قرار گرفته و نتایج یکسانی در مطالعات وجود ندارد.
- آنتی‌اکسیدان‌ها: مکمل‌هایی مانند ویتامین C و E، سلنیوم و کوئنزیم Q10 می‌توانند به عنوان آنتی‌اکسیدان‌ها در کاهش استرس اکسیداتیو و التهاب مفاصل موثر باشند. با این حال، تأثیرات دقیق آنها همچنان در مطالعات مورد بررسی است.
(( دکتر فاطمه منتظر لطف الهی متخصص ارتوپدی, آرتروز چیست ))
نتیجه گیری
در نتیجه، آرتروز به عوامل ژنتیکی، عوامل محیطی و عوامل زندگی مرتبط است و مصرف مکمل‌ها می‌تواند در کنترل علائم آرتروز کمک کند، اما تأثیر آنها ممکن است در افراد مختلف متفاوت باشد و نتایج قطعی و یکسانی در همه افراد نداشته باشد. بهتر است قبل از استفاده از هر نوع مکمل، با پزشک خود مشورت کنید تا تأثیرات و عوارض ممکن آن را در نظر بگیرید، و همچنین از راهنمایی پزشک خود در مورد رژیم غذایی، فعالیت بدنی، و روش‌های دیگر درمانی نیز بهره ببرید. ترکیب استفاده از مکمل‌ها با تغییرات سبک زندگی و درمان‌های دیگر می‌تواند بهبود در کنترل علائم آرتروز را فراهم کند.
(( دکتر فاطمه منتظر لطف الهی متخصص ارتوپدی, آرتروز چیست ))