آرتروز زانو چیست؟
آرتروز زانو یک بیماری مفصلی است که با تخریب تدریجی غضروف زانو و تغییرات در ساختار استخوان‌های زانو همراه است. این بیماری به طور عمده باعث درد، تورم، سفتی و محدودیت حرکت در زانو می‌شود. علت اصلی آرتروز زانو معمولاً پیری و سایر عوامل مرتبط با پیری است. با گذشت زمان و استفاده مکرر از زانو، غضروف زانو تحت فشار قرار می‌گیرد و تدریجاً خراب می‌شود. این باعث ایجاد تماس ناخوشایند بین استخوان‌ها و تحریک عصب‌ها می‌شود که باعث درد و تورم می‌شود.( دکتر فاطمه منتظر لطف الهی متخصص ارتوپدی, مرکز آرتروز زانو در شریعتی )
تشخیص آرتروز زانو بر اساس علائم بالینی، تاریخچه بیماری و تصاویر تصویربرداری مانند ایکس‌ری زانو انجام می‌شود. درمان آرتروز زانو شامل ترکیبی از تغییرات سبک زندگی، فیزیوتراپی، داروها، و در موارد شدیدتر، جراحی می‌شود.
علل آرتروز زانو
آرتروز زانو یک بیماری مفصلی است که می‌تواند به مجموعه‌ای از عوامل برگردد. در زیر، علل اصلی آرتروز زانو را بررسی می‌کنیم:
- پیری: یکی از عوامل اصلی بروز آرتروز زانو، فرایند طبیعی پیری است. با گذشت زمان، غضروف زانو تحت فشار قرار می‌گیرد و تدریجاً خراب می‌شود.
- ژنتیک: عوامل ژنتیکی نقشی در بروز آرتروز زانو ایفا می‌کنند. یعنی اگر در خانواده شما افرادی با آرتروز زانو وجود داشته باشند، شما نیز ممکن است به طور مورثی بیشتر در معرض خطر قرار بگیرید.
- آسیب زانو: ضربه‌ها، شکستگی‌ها، آسیب‌های ورزشی و دیگر آسیب‌ها به زانو می‌توانند منجر به بروز آرتروز زانو شوند. این امر معمولاً به دلیل خرابی غضروف و سایر ساختارهای زانو است.
- چاقی: وزن بیش از حد بدن بر روی زانوها فشار زیادی می‌آورد و ممکن است فرایند تخریب غضروف را تسریع کند. بنابراین، افراد چاق در معرض بیشتری قرار دارند تا آرتروز زانو توسعه دهند.
- عوامل محیطی: عوامل محیطی مانند سطح فعالیت‌ها و استفاده بیش از حد از زانو می‌توانند نقشی در ظهور آرتروز زانو داشته باشند. برخی فعالیت‌ها مانند ورزش‌هایی که نیازمند خم شدن و دراز کشیدن زانوها هستند، می‌توانند ریسک آرتروز زانو را افزایش دهند.
- بیماری‌های مزمن: بیماری‌های مزمن مانند روماتوئید آرتریت و نقرس نیز ممکن است باعث آسیب به مفاصل شده و بروز آرتروز زانو را تسریع کنند.
علائم آرتروز زانو
علائم آرتروز زانو ممکن است در هر فردی متفاوت باشد و به میزان تخریب غضروف و شدت بیماری بستگی دارد. با این حال، برخی از علائم شایع آرتروز زانو عبارتند از:
- درد: درد زانو یکی از علائم اصلی آرتروز زانو است. این درد معمولاً در محدوده زانوی قرار می‌گیرد و ممکن است به تدریج شدت بیشتری پیدا کند. درد ممکن است به صورت مزمن باشد و در طول روز بیشتر شود، به خصوص پس از استفاده طولانی از زانو یا پس از فعالیت‌های ورزشی.
- سفتی و محدودیت حرکت: آرتروز زانو می‌تواند منجر به سفتی و محدودیت حرکت زانو شود. این ممکن است باعث مشکل در خم شدن و دراز کشیدن زانو شود و موجب محدودیت فعالیت‌های روزمره می‌شود.
- تورم: زانو ممکن است به صورت متناوب تورم کند. تورم معمولاً ناشی از التهاب و تجمع مایعات در مفصل است.
- خشکی و صدای خراشیدن: برخی از افراد با آرتروز زانو ممکن است احساس خشکی درون زانو داشته باشند. همچنین، صدای خراشیدن یا سرشکن زانو (کریپیتاسیون) نیز ممکن است در برخی موارد وجود داشته باشد.
- ضعف عضلات: در صورت تخریب طولانی غضروف زانو، عضلات محیطی زانو ممکن است ضعیف شوند و این می‌تواند منجر به ناتوانی در حمایت از زانو شود.
( دکتر فاطمه منتظر لطف الهی متخصص ارتوپدی, مرکز آرتروز زانو در شریعتی )
روش‌های درمانی
روش‌های درمانی برای آرتروز زانو به دو دسته قابل مدیریت خانگی و درمان‌های حرفه‌ای تقسیم می‌شوند. در زیر، روش‌های درمانی متداول برای آرتروز زانو را مرور می‌کنیم:
مدیریت خانگی
- استراحت: استراحت و کاهش فعالیت‌های تنش‌زا برای کاهش فشار و تحمیل بار بر روی زانو مهم است.
- کمپرسیون: استفاده از باندهای فشاری مانند بندهای زانویی برای کاهش تورم و حمایت از زانو می‌تواند مفید باشد.
- یخ‌زدایی: استفاده از بسته‌های یخی بر روی زانو برای کاهش درد و التهاب مفید است. این روش را می‌توانید به‌طور منظم و در بازه‌های زمانی معین انجام دهید.
- تمرینات تقویتی: تمرینات تقویتی و افزایش انعطاف‌پذیری عضلات محیطی زانو می‌تواند به بهبود عملکرد زانو و کاهش درد کمک کند. این تمرینات باید تحت نظر یک متخصص فیزیوتراپیست انجام شوند.
درمان‌های حرفه‌ای
- داروها: پزشک ممکن است داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن را تجویز کند. در موارد شدیدتر، تزریق‌های استروئیدی به مفصل زانو ممکن است الزامی باشد.
- فیزیوتراپی: جلسات فیزیوتراپی با هدف تقویت عضلات، بهبود حرکت و کاهش درد می‌تواند مفید باشد. این شامل تمرینات، ماساژ، الکتروتراپی و سایر تکنیک‌ها است.
- کمک‌های سازگاری: استفاده از کمک‌های سازگاری مانند نیمکت، زانوبند و کفش مناسب می‌تواند به حمایت از زانو و تسهیل در حرکت کمک کند.
- جراحی: در موارد شدید و غیرقابل مدیریت با سایر روش‌ها، جراحی ممکن است لازم باشد. جراحی زانو شامل تمیزکاری زانو (debridement)، تزریق مواد مهار کننده (viscosupplementation) و در برخی موارد، جایگزینی مفصل زانو (تراشه‌زنی زانو) می‌شود.
پیشگیری
برای پیشگیری از آرتروز زانو و کاهش خطر بروز آن، می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:
- حفظ وزن سالم: حفظ وزن سالم و کاهش چاقی می‌تواند فشار زیاد بر زانو را کاهش داده و خطر بروز آرتروز را کاهش دهد.
- فعالیت بدنی منظم: انجام فعالیت‌های ورزشی منظم و مناسب می‌تواند عضلات را تقویت کرده و استقامت زانو را افزایش دهد. اما مهم است که فعالیت‌هایی را انجام دهید که زانو را زیاده‌خواهد‌آورد، مانند پرش و فعالیت‌هایی که ضربه زیادی به زانو وارد می‌کنند، را به حداقل برسانید.
- استفاده از تکنیک‌های صحیح در ورزش: در صورتی که ورزشی مانند دویدن، پیاده‌روی یا ورزش‌های دیگر را انجام می‌دهید، مطمئن شوید که تکنیک صحیح را استفاده می‌کنید و فشار زیادی روی زانو قرار نمی‌دهید.
- استفاده از کفش مناسب: انتخاب کفش‌هایی که مناسب برای فعالیت‌های ورزشی و روزمره است و دارای پشتیبانی مناسب برای زانو است، می‌تواند به حمایت و استحکام زانو کمک کند.
- استفاده متعادل از زانو: در صورتی که برای فعالیت‌های روزمره خم شدن و دراز کشیدن زانو لازم است، از استفاده متعادل از زانو و توزیع بار صحیح بین زانو و سایر قسمت‌های بدن اطمینان حاصل کنید.
- جلوگیری از آسیب‌های زانو: اجتناب از ضربه‌ها، فرود غلط و آسیب‌های دیگر به زانو می‌تواند خطر بروز آرتروز را کاهش دهد.
- مراقبت از زانو پس از آسیب: در صورتی که زانو خود را مجروح می‌کنید، مراقبت متناسب و درمان مناسب را انجام دهید تا آسیب به زانو و تخریب غضروف را کاهش دهید.
( دکتر فاطمه منتظر لطف الهی متخصص ارتوپدی, مرکز آرتروز زانو در شریعتی )
آیا آرتروز زانو قابل درمان است؟
آرتروز زانو یک بیماری مزمن است که تاکنون درمان کامل برای آن وجود ندارد. با این حال، با استفاده از روش‌های درمانی مختلف، می‌توان علائم و نشانه‌های آرتروز زانو را کنترل کرده و کیفیت زندگی را بهبود بخشید. هدف اصلی درمان آرتروز زانو، کاهش درد، بهبود حرکت و عملکرد زانو، و کاهش تحمیل بار بر روی مفصل زانو است. مدیریت خانگی شامل استراحت، کمپرسیون، یخ‌زدایی و تمرینات تقویتی می‌تواند کمک کننده باشد. استفاده از داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) می‌تواند در کاهش درد و التهاب مفید باشد. تزریق‌های استروئیدی به مفصل زانو نیز در برخی موارد الزامی است. فیزیوتراپی نیز به عنوان یک جزء از درمان حرفه‌ای استفاده می‌شود. این شامل تمرینات تقویتی، ماساژ، الکتروتراپی و سایر تکنیک‌ها است. هدف از فیزیوتراپی افزایش قدرت عضلاتی، بهبود حرکت و انعطاف‌پذیری زانو و کاهش درد است. در موارد شدیدتر و غیرقابل مدیریت با مداخلات غیرجراحی، جراحی ممکن است مورد نیاز باشد. جراحی زانو شامل تمیزکاری زانو، تزریق مواد مهار کننده و در برخی موارد، جایگزینی مفصل زانو (تراشه‌زنی زانو) می‌شود.
آیا آرتروز زانو می‌تواند به صورت وراثتی باشد؟
بله، آرتروز زانو به صورت وراثتی نیز ممکن است در برخی افراد انتقال پیدا کند. اگر یکی از والدین یا افراد خانواده نزدیک شما آرتروز زانو داشته باشند، احتمال ابتلا به این بیماری برای شما افزایش می‌یابد. اما وراثت تنها یکی از عوامل ممکن برای بروز آرتروز زانو است و بسیاری از افرادی که وراثتی به آرتروز زانو مبتلا می‌شوند، در واقع عوامل دیگری نیز دارند که می‌تواند بر بروز بیماری تأثیر بگذارد.
( دکتر فاطمه منتظر لطف الهی متخصص ارتوپدی, مرکز آرتروز زانو در شریعتی )
عوامل دیگری که می‌توانند بروز آرتروز زانو را تسریع کنند عبارتند از:
- آسیب زانو: آسیب یا ضربه به زانو می‌تواند باعث آسیب به غضروف و سایر اجزای زانو شود و آرتروز زانو را تسریع کند.
- فعالیت‌های ورزشی یا شغلی: فعالیت‌هایی که نیازمند فشار زیاد بر زانو هستند، مانند وزنه‌برداری یا ورزش‌هایی که ضربه‌های مکرر به زانو را ایجاد می‌کنند، می‌توانند باعث تخریب غضروف زانو شوند.
- چاقی: افراد چاق تردیده‌تر در بروز آرتروز زانو هستند، زیرا وزن اضافه بر زانو فشار اضافه‌ای را ایجاد می‌کند و می‌تواند باعث تخریب غضروف زانو شود.
- عوامل سنی: با پیشرفت سن، غضروف زانو قابل تعمیر کمتری دارد و احتمال بروز آرتروز زانو افزایش می‌یابد.
آیا ورزش‌هایی مانند پیاده‌روی برای آرتروز زانو مناسب هستند؟
بله، پیاده‌روی یک فعالیت ورزشی مناسب برای آرتروز زانو است. در واقع، فعالیت‌هایی که باعث حرکت و استحکام زانو می‌شوند و در عین حال فشار زیادی بر آن قرار نمی‌دهند، برای افراد مبتلا به آرتروز زانو مفید هستند. پیاده‌روی یک فعالیت پایه است که به طور کلی برای سلامتی بدن و قلب و عروق مفید است. برخلاف فعالیت‌های سنگین و ضربه‌ای مانند دویدن یا ورزش‌های با بار، پیاده‌روی فشار کمتری بر زانو ایجاد می‌کند و به طور کلی مفید است.
بهتر است هنگام پیاده‌روی در حالتی باشید که زانوهایتان را خیلی زیاد خم نکنید و قدم‌های کوتاه و متعادل بردارید. شروع با فاصله کوتاه و به تدریج افزایش مسافت و مدت زمان پیاده‌روی می‌تواند مناسب باشد. همچنین، استفاده از کفش‌های مناسب با ضربه‌گیری خوب و پشتیبانی مناسب برای زانو نیز توصیه می‌شود.
( دکتر فاطمه منتظر لطف الهی متخصص ارتوپدی, مرکز آرتروز زانو در شریعتی )
نتیجه گیری
در نتیجه، آرتروز زانو می‌تواند به صورت وراثتی باشد و اگر یکی از والدین یا افراد خانواده نزدیک شما این بیماری را داشته باشند، احتمال ابتلا به آرتروز زانو برای شما افزایش می‌یابد. با این حال، وراثت تنها یکی از عوامل بروز این بیماری است و عوامل دیگری مانند آسیب زانو، فعالیت‌های ورزشی یا شغلی، چاقی و عوامل سنی نیز می‌توانند در بروز آرتروز زانو نقش داشته باشند. پیاده‌روی یک فعالیت ورزشی مناسب برای آرتروز زانو است، زیرا فشار کمتری بر زانو ایجاد می‌کند و می‌تواند به قوام و حرکت زانو کمک کند. با این حال، در صورت تجربه درد زیاد یا علائم شدیدتر، مهم است با پزشک خود مشورت کنید تا راهنمایی‌های مناسب برای شما دریافت کنید.
( دکتر فاطمه منتظر لطف الهی متخصص ارتوپدی, مرکز آرتروز زانو در شریعتی )