سنجش تراکم استخوان چیست ؟

سنجش تراکم استخوان یک روش برای اندازه‌گیری میزان استحکام و قوت استخوان‌ها است. تراکم استخوان نشان دهنده میزان ماده استخوانی در واحد حجم استخوان است. تراکم استخوان نقش مهمی در تشخیص و پیش‌بینی بیماری‌های استخوانی مانند اوستئوپروز (کاهش تراکم استخوان) و اوستئوپنی (ضعف استخوان) ایفا می‌کند. روش‌های مختلفی برای سنجش تراکم استخوان وجود دارد. یکی از روش‌های متداول برای سنجش تراکم استخوان استفاده از دستگاه DEXA (Dual-Energy X-ray Absorptiometry) است. این دستگاه با استفاده از پرتو ایکس، تابشی با انرژی‌های مختلف به بدن فرد ارسال کرده و میزان جذب این پرتوها توسط استخوان‌ها را اندازه‌گیری می‌کند. با تجزیه نتایج این اندازه‌گیری‌ها، تراکم استخوان در نقاط مختلف بدن قابل تعیین است.( دکتر فاطمه منتظر لطف الهی متخصص ارتوپدی, مرکز سنجش تراکم استخوان در شمال تهران )

سایر روش‌ها برای سنجش تراکم استخوان شامل سونوگرافی استخوان، کامپیوتر توموگرافی (CT) انرژی کم و رادیوگرافی عمودی متوالی (Vertebral Fracture Assessment) می‌شوند. هر یک از این روش‌ها مزایا و محدودیت‌های خود را دارند و پزشک متخصص استخوان می‌تواند روش مناسبی را برای سنجش تراکم استخوان در هر فرد تعیین کند.

علل کاهش تراکم استخوان

کاهش تراکم استخوان می‌تواند به علت عوامل مختلفی رخ دهد. برخی از علل کاهش تراکم استخوان عبارتند از:

• اوستئوپروز: اوستئوپروز یک بیماری استخوان است که باعث کاهش تراکم استخوان و ضعف استخوان می‌شود. این بیماری معمولاً با افزایش ریسک شکستگی استخوان‌ها همراه است.
• عملکرد غدد درون‌ریز: برخی از بیماری‌ها و شرایط که تأثیر منفی بر غدد درون‌ریز مانند غده تیروئید، غده هیپوفیز و غده همزاد دارند، می‌توانند منجر به کاهش تراکم استخوان شوند.
• نقص ویتامین D: کمبود ویتامین D می‌تواند باعث کاهش جذب کلسیم و فسفر در استخوان‌ها شود و در نتیجه تراکم استخوان را کاهش دهد.
• جنسیت: زنان پس از یائسگی بیشترین ریسک برای کاهش تراکم استخوان را دارند. هورمون‌های جنسی زنانه مثل استروژن پس از یائسگی کاهش می‌یابند و این می‌تواند به کاهش تراکم استخوان منجر شود.
• عوامل ژنتیکی: عوامل ژنتیکی می‌توانند نقشی در تراکم استخوان داشته باشند. در برخی از موارد، افراد ممکن است به طور طبیعی تراکم استخوان کمتری داشته باشند و در معرض بیشترین ریسک شکستگی استخوان‌ها قرار بگیرند.
• مصرف برخی داروها: برخی داروها مانند استروئیدها، آنتی‌دپرسان‌ها، آنتی‌استیروئیدها و برخی داروها برای درمان بیماری‌های مزمن می‌توانند تراکم استخوان را کاهش دهند.

( دکتر فاطمه منتظر لطف الهی متخصص ارتوپدی, مرکز سنجش تراکم استخوان در شمال تهران )

حتما این مطلب را هم میپسندید…

 

روش‌های سنجش تراکم استخوان

روش‌های مختلفی برای سنجش تراکم استخوان وجود دارد. به‌طور کلی، روش‌های سنجش تراکم استخوان را می‌توان به دو گروه اصلی تقسیم کرد: روش‌های تشعشعی و روش‌های غیرتشعشعی. در زیر به برخی از این روش‌ها اشاره می‌کنم:

• DEXA (Dual-Energy X-ray Absorptiometry): این روش از پرتو ایکس استفاده می‌کند و میزان جذب این پرتوها توسط استخوان‌ها را اندازه‌گیری می‌کند. این روش بسیار رایج و دقیق است و معمولاً برای سنجش تراکم استخوان در مناطقی مانند لگن، کمر، و قسمت بالایی فمور استفاده می‌شود.
• سونوگرافی استخوان: در این روش، امواج صوتی (سونوگرافی) برای سنجش تراکم استخوان استفاده می‌شوند. این روش سریع، غیرتشعشعی و قابل استفاده در مناطقی مانند مچ دست و پا است.
• CT Scan (Computed Tomography): در این روش، با استفاده از پرتو ایکس، تصاویر مقطعی از استخوان‌ها ایجاد می‌شود. CT Scan اطلاعات بیشتری در مورد ساختار دقیق استخوان‌ها ارائه می‌دهد، اما از تشعشع بیشتری نیز استفاده می‌کند.
• رادیوگرافی عمودی متوالی (Vertebral Fracture Assessment): در این روش، تصاویر رادیوگرافی عمودی از نقاط مختلف نیزگی استخوان در قسمت‌های جانبی اندام‌ها گرفته می‌شود. این روش به دقت تشخیص شکستگی‌های استخوانی کمک می‌کند.
• روش‌های غیرتشعشعی: روش‌های غیرتشعشعی شامل سنجش تراکم استخوان با استفاده از روش‌های تجسمی مانند MRI (Magnetic Resonance Imaging) و سیستم‌های امپدانسی‌سنجی (Impedance Devices) می‌شوند. این روش‌ها به طور معمول در موارد خاص مورد استفاده قرار می‌گیرند.

( دکتر فاطمه منتظر لطف الهی متخصص ارتوپدی, مرکز سنجش تراکم استخوان در شمال تهران )

حتما این مطلب را هم میپسندید…

 

عوامل خطر و علائم کاهش تراکم استخوان

کاهش تراکم استخوان به علل مختلفی بستگی دارد و ممکن است بدون علائم آشکاری رخ دهد. با این حال، برخی از عوامل خطر و علائم مرتبط با کاهش تراکم استخوان عبارتند از:

عوامل خطر 

• سن: با پیشروی سن، خطر کاهش تراکم استخوان افزایش می‌یابد. افراد مسن تری در معرض خطر بیشتری قرار دارند.
• تاریخچه خانوادگی: در صورتی که در خانواده شما موارد کاهش تراکم استخوان، اوستئوپروز یا شکستگی استخوانی وجود داشته باشد، شما نیز در معرض خطر بیشتری قرار می‌گیرید.
• تاریخچه شکستگی استخوانی: در صورتی که در گذشته شما شکستگی استخوانی رخ داده باشد، خطر کاهش تراکم استخوان برای شما افزایش می‌یابد.
• سبک زندگی نامناسب: عواملی مانند نداشتن فعالیت بدنی مناسب، مصرف بیش از حد الکل، سیگاری بودن و تغذیه ناسالم می‌توانند به کاهش تراکم استخوان منجر شوند.

علائم 

• شکستگی استخوانی: شکستگی‌های استخوانی ناشی از کاهش تراکم استخوان معمولاً در مناطقی مانند مچ دست، لگن، آرنج و کمر رخ می‌دهند. این شکستگی‌ها معمولاً به دلیل فشار یا ضربه خفیفی رخ می‌دهند.
• قد کوتاه شده: کاهش تراکم استخوان می‌تواند منجر به فشرده شدن و فروکش کردن استخوان‌های آهنگی شوند، که باعث کاهش قد فرد می‌شود.
• درد استخوانی: درد در مناطق استخوانی مانند پشت، ستون فقرات، کمر، بازوها و پاها ممکن است نشانه کاهش تراکم استخوان باشد.
• کاهش قدرت استخوانی: استخوان‌های ضعیفتر باعث کاهش قدرت عملکردی فرد می‌شوند و ممکن است منجر به مشکلات در حرکت و استقامت شود.

( دکتر فاطمه منتظر لطف الهی متخصص ارتوپدی, مرکز سنجش تراکم استخوان در شمال تهران )

حتما این مطلب را هم میپسندید…

 

روش‌های جلوگیری از افزایش کاهش تراکم استخوان

برای جلوگیری از افزایش کاهش تراکم استخوان و حفظ سلامت استخوان‌ها، می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:

• مصرف غذاهایی که غنی از کلسیم و ویتامین D هستند: مصرف مقدار کافی کلسیم و ویتامین D می‌تواند به حفظ تراکم استخوان کمک کند. مواد غذاییی مانند شیر و محصولات لبنی، ماهی، سبزیجات سبز تاریک، تخم‌مرغ و مغزها منابع خوبی از کلسیم و ویتامین D هستند.
• فعالیت بدنی منظم: فعالیت بدنی منظم و شامل وزن‌برداری، پیاده‌روی، دویدن و تمرینات استقامتی می‌تواند به تقویت استخوان‌ها کمک کند. این تمرینات باعث فشار وازدهی بر روی استخوان‌ها می‌شوند که باعث افزایش تراکم استخوان می‌شود.
• جلوگیری از سیگار و مصرف الکل: سیگار و مصرف بیش از حد الکل می‌توانند به کاهش تراکم استخوان منجر شوند. بنابراین، توصیه می‌شود از سیگار کاملاً خودداری کنید و مصرف الکل را محدود کنید.
• جلوگیری از کمبود استروژن: در صورتی که یائسگی را تجربه می‌کنید و سطوح استروژن در بدن شما کاهش می‌یابد، مشاوره پزشکی در مورد مکمل‌های هورمونی یا داروهای دیگری که به حفظ تراکم استخوان کمک می‌کنند، الزامی است.
• مراقبت از سلامت عمومی: حفظ سلامت عمومی بدن نیز برای حفظ سلامت استخوان‌ها بسیار مهم است. مطمئن شوید که مصرف کافی و متعادل از مواد غذایی، کاهش استرس، مدیریت وزن سالم، مراقبت از سطح قند خون و فشار خون، و جلوگیری از سقوط و صدمات جسمانی را رعایت می‌کنید.

( دکتر فاطمه منتظر لطف الهی متخصص ارتوپدی, مرکز سنجش تراکم استخوان در شمال تهران )

حتما این مطلب را هم میپسندید…

 

تأثیرات داروهای مختلف بر تراکم استخوان

داروهای مختلف می‌توانند تأثیرات متفاوتی بر روی تراکم استخوان داشته باشند. در زیر، تأثیرات برخی از دسته‌های معمول داروها بر تراکم استخوان بیان شده است:

• استروئیدها: مصرف طولانی‌مدت استروئیدها، مانند پردنیزولون، می‌تواند منجر به کاهش تراکم استخوان شود. این داروها باعث کاهش فعالیت سلول‌های استخوانی و افزایش جذب کلسیم از روده می‌شوند.
• آنتی‌افسیانت‌ها: برخی از آنتی‌افسیانت‌ها، مانند لتروزول، می‌توانند منجر به کاهش تراکم استخوان شوند. این داروها عملکرد آنزیم‌های مرتبط با استروژن را مهار می‌کنند و در نتیجه تولید استروژن را کاهش می‌دهند.
• آنتی‌دپرسانت‌ها: برخی از آنتی‌دپرسانت‌ها، مانند سرترالین، ممکن است تأثیر منفی بر تراکم استخوان داشته باشند، اما تأثیر دقیق آنها هنوز مشخص نیست و نیاز به بررسی بیشتر است.
• آنتی‌سوالنت‌ها: آنتی‌سوالنت‌های مصرف شده در درمان سرطان، مانند لتروزول و آناستروزول، می‌توانند تأثیر منفی بر تراکم استخوان داشته باشند. این داروها عملکرد استروژن را مهار می‌کنند و می‌توانند به کاهش تراکم استخوان منجر شوند.
• دیورتیک‌ها: برخی از دیورتیک‌ها، مانند فوروزماید‌ها، می‌توانند در مواردی که باعث افزایش دفع کلسیم از بدن می‌شوند، به کاهش تراکم استخوان منجر شوند.

( دکتر فاطمه منتظر لطف الهی متخصص ارتوپدی, مرکز سنجش تراکم استخوان در شمال تهران )

حتما این مطلب را هم میپسندید…

نتیجه گیری

نتیجه‌گیری کلی این است که برخی دسته‌های داروها ممکن است تأثیر منفی بر تراکم استخوان داشته باشند. استروئیدها، آنتی‌افسیانت‌ها، آنتی‌دپرسانت‌ها و برخی دیورتیک‌ها از جمله داروهایی هستند که می‌توانند کاهش تراکم استخوان را ایجاد کنند. با این حال، تأثیرات دقیق هر دارو بر تراکم استخوان بستگی به عوامل مختلفی مانند نوع دارو، دوز مصرفی، مدت زمان مصرف، جنسیت، سن، سابقه پزشکی و وضعیت فردی هر فرد متفاوت است. بنابراین، بهتر است با پزشک خود در مورد داروهایی که مصرف می‌کنید و تأثیر آنها بر تراکم استخوان مشورت کنید تا بتوانید بهترین تصمیم‌گیری را در خصوص سلامت استخوان‌هایتان انجام دهید.

( دکتر فاطمه منتظر لطف الهی متخصص ارتوپدی, مرکز سنجش تراکم استخوان در شمال تهران )

حتما این مطلب را هم میپسندید…