کنتراکچر دوپویترن در کف دست و انگشتان چیست ؟
کنتراکچر دوپویترن یا “Dupuytren’s contracture” یک بیماری مزمن و تغییر شکلی است که بیشتر در کف دست و انگشتان دست رخ می‌دهد. در این بیماری، غشایی که بافت نرم دست را پوشش می‌دهد و به عنوان پوست داخلی شناخته می‌شود، تحت تأثیر پیازهای فیبروتیک (بافت‌های نسیج صلب) تغییر شکل می‌کند. این تغییر شکل باعث بروز قوسی مانند بر روی یک یا چند انگشت دست می‌شود و موجب محدودیت در حرکت طبیعی انگشتان می‌شود. در ابتدا، بیماران ممکن است تشکیل گره‌ها یا توده‌های کوچک در بافت داخلی دست داشته باشند. این گره‌ها ممکن است برای مدت زمان طولانی بدون تغییر باقی بمانند. با گذر زمان، گره‌ها بزرگتر می‌شوند و به فیبرهای نسیج صلب تبدیل می‌شوند. این تغییرات باعث می‌شود که غشا به صورت ضخیم و تنگ شود و به طور تدریجی انگشت‌ها را به سمت کف دست بکشد.( دکتر فاطمه منتظر لطف الهی متخصص ارتوپدی, کنتراکچر دوپویترن چیست ؟ )
علت دقیق بروز کنتراکچر دوپویترن هنوز مشخص نیست، اما عوامل ژنتیکی، سن، جنسیت (مردان بیشتر از زنان در معرض بروز آن هستند) و برخی عوامل خطر مانند دیابت، سیروز کبدی، و مصرف الکل می‌توانند نقشی در بروز این بیماری داشته باشند. در صورت بروز کنتراکچر دوپویترن و محدودیت حرکتی انگشتان، مشاوره و درمان توسط یک پزشک متخصص مورد نیاز است. درمان‌های مختلفی برای مدیریت این بیماری وجود دارد، از جمله تزریق مواد ضد التهابی مانند کورتیکواستروئیدها، فیزیوتراپی، ارتوزها (دستگاه‌های حمایتی) و در موارد شدیدتر، جراحی. برنامه درمانی مناسب بسته به شدت و پیشروی بیماری و تأثیر آن بر حرکت انگشتان تعیین می‌شود.
علل و عوامل خطر
علت دقیق کنتراکچر دوپویترن هنوز به طور کامل مشخص نشده است. با این حال، برخی عوامل و عوامل خطر می‌توانند در بروز این بیماری نقش داشته باشند. عوامل زیر می‌توانند به بروز کنتراکچر دوپویترن مرتبط باشند:
- عوامل ژنتیکی: وجود سابقه خانوادگی با کنتراکچر دوپویترن به عنوان یک عامل خطر مهم در بروز بیماری است. افرادی که تاریخچه خانوادگی از این بیماری را دارند، احتمال ابتلا به آن را افزایش می‌دهند.
- سن: بروز کنتراکچر دوپویترن بیشتر در افراد بالای 40 سال رخ می‌دهد. با پیشرفت سن، احتمال بروز و شدت بیماری افزایش می‌یابد.
- جنسیت: مردان بیشتر از زنان در معرض بروز کنتراکچر دوپویترن هستند. این نسبت در مردان تا 6 برابر بیشتر از زنان است.
- عوامل مرتبط با سلامتی: برخی از بیماری‌ها و شرایط بهداشتی می‌توانند ریسک بروز کنتراکچر دوپویترن را افزایش دهند. به عنوان مثال، دیابت، سیروز کبدی، بیماری های تیروئید، مصرف الکل بیش از حد و اعتیاد به سیگار ممکن است باعث افزایش خطر ابتلا به این بیماری شوند.
- عوامل محیطی: برخی عوامل محیطی نظیر عادات کاری و شغلی می‌توانند روی بروز کنتراکچر دوپویترن تأثیر بگذارند. به عنوان مثال، انجام کارهایی که نیاز به فشار و کشیدگی مکرر دست دارند، مانند استفاده از ابزارهای دستی سنگین و تکراری، می‌تواند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهد.
علائم و نشانه‌ها
کنتراکچر دوپویترن ممکن است در ابتدا بدون علائم خاصی ظاهر شود و به تدریج تغییرات شکلی و علائم زیر را نشان دهد:
- تشکیل گره‌ها: در ابتدا، ممکن است گره‌ها یا توده‌های کوچک در بافت داخلی دست شکل بگیرند. این گره‌ها ممکن است نرم باشند و برای مدت طولانی بدون تغییر باقی بمانند.
- تغییرات شکلی: با گذر زمان، گره‌ها بزرگتر می‌شوند و به فیبرهای نسیج صلب تبدیل می‌شوند. این تغییرات باعث می‌شود که غشا به صورت ضخیم و تنگ شود و به طور تدریجی انگشت‌ها را به سمت کف دست بکشد.
- قوسی شدن انگشت‌ها: انگشت‌ها، به ویژه انگشت‌های بزرگ و شصتی، به صورت قوسی شکل می‌گیرند و تا حدی به سمت کف دست خم می‌شوند.
- محدودیت حرکتی: حرکت انگشت‌ها محدود می‌شود و تمامیت حرکتی دست کاهش می‌یابد. انگشتان ممکن است نتوانند به صورت کامل باز شوند و مشکل در انجام فعالیت‌های روزمره مانند گرفتن اشیاء کوچک، خم کردن انگشتان و دستگیره گیری به وجود آید.
- برآمدگی و سفت شدن پوست: پوست در ناحیه‌های دست که تحت تأثیر کنتراکچر دوپویترن قرار دارند، ممکن است برآمدگی و سفت شود. این تغییرات ممکن است باعث تغییر در ظاهر دست شوند.
- درد: در برخی موارد، کنتراکچر دوپویترن می‌تواند باعث درد و ناراحتی در دست شود. درد معمولاً ناشی از تنش و فشار بر روی بافت‌های محدود شده و انگشتان است.
( دکتر فاطمه منتظر لطف الهی متخصص ارتوپدی, کنتراکچر دوپویترن چیست ؟ )
زمانبندی بروز بیماری
زمانبندی بروز بیماری کنتراکچر دوپویترن ممکن است برای هر فرد متفاوت باشد و به عوامل مختلفی بستگی دارد. در بیشتر موارد، کنتراکچر دوپویترن به طور تدریجی و در طول زمان تشکیل می‌شود. این فرآیند ممکن است مدت زمانی طولانی تا چند سال طول بکشد. با این حال، برخی از عوامل می‌توانند بروز بیماری را شتاب بدهند و زمانبندی آن را متأثر کنند. به طور کلی، زمانبندی بروز کنتراکچر دوپویترن عبارت است از:
- مرحله اولیه: در این مرحله، ممکن است هیچ نشانه‌ای ظاهر نشود و تنها تشکیل گره‌های کوچک در بافت داخلی دست رخ دهد. این مرحله ممکن است مدت زمانی طولانی به طوری که افراد ناراحتی چشم‌گیری ندارند.
- مرحله پیشرونده: در این مرحله، گره‌ها بزرگتر می‌شوند و غشا به صورت ضخیم و تنگ شکل می‌گیرد. انگشت‌ها تغییر شکل داده و به سمت کف دست خم می‌شوند. این مرحله ممکن است مدت زمانی دوام بیاورد و به تدریج تغییرات شکلی بیشتری در دست ایجاد کند.
- مرحله پیشرونده تاخیری: در این مرحله، تغییرات شکلی دست به شدت افزایش می‌یابد و انگشت‌ها به صورت قوسی شکل می‌گیرند. محدودیت حرکتی دست بیشتر می‌شود و ممکن است باعث مشکلات در انجام فعالیت‌های روزمره شود.
تشخیص و تست‌ها
تشخیص کنتراکچر دوپویترن بر اساس ارزیابی بالینی و تاریخچه پزشکی فرد انجام می‌شود. پزشک ممکن است از روش‌ها و تست‌های زیر برای تشخیص و تأیید کنتراکچر دوپویترن استفاده کند:
- بررسی بالینی: پزشک با معاینه دست و انگشتان شما به دنبال نشانه‌های کنتراکچر دوپویترن می‌گردد. او می‌تواند شکل و حالت انگشت‌ها، محدودیت حرکتی، تغییر در پوست و دیگر علائم مرتبط را بررسی کند.
- تاریخچه پزشکی: پزشک ممکن است سوالاتی در مورد علائم، زمان ظهور علائم، تاریخ خانوادگی بیماری و سابقه بهبودی شما بپرسد. این اطلاعات می‌توانند به او کمک کنند تا تشخیص دقیق‌تری برای شما قائل شود.
- آزمایش تصویربرداری: در بعضی موارد، پزشک ممکن است برای تأیید تشخیص و بررسی شدت کنتراکچر دوپویترن از آزمایش‌های تصویربرداری استفاده کند. مثلاً از اشعه ایکس، آندوسکوپی، سونوگرافی و یا رزونانس مغناطیسی (MRI) استفاده می‌شود.
- آزمایش‌های تکمیلی: برخی آزمایش‌های تکمیلی می‌توانند برای استدلال بیشتر و تأیید تشخیص استفاده شوند. ممکن است پزشک نمونه بافتی از دست شما جمع‌آوری کند (بیوپسی) تا به بررسی میکروسکوپی بافت بپردازد و تغییرات مشخص را تشخیص دهد.
( دکتر فاطمه منتظر لطف الهی متخصص ارتوپدی, کنتراکچر دوپویترن چیست ؟ )
پیشگیری از پیشرفت کنتراکچر
اگر شما یا فردی در خانواده‌تان دچار کنتراکچر دوپویترن هستید و می‌خواهید از پیشرفت آن جلوگیری کنید، می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:
- مراقبت‌های پزشکی منظم: با مراجعه منظم به پزشک تخصصی، می‌توانید تغییرات و پیشرفت کنتراکچر را زودتر تشخیص دهید و برنامه درمانی مناسب را دنبال کنید.
- درمان زودهنگام: در صورتی که پزشک تشخیص کنتراکچر را برای شما قائل شود، مهم است که برنامه درمانی را به موقع شروع کنید. درمان زودهنگام می‌تواند به کاهش شدت و تأخیر در پیشرفت کنتراکچر کمک کند.
- تمرینات و فیزیوتراپی: رعایت تمرینات و فیزیوتراپی مورد نیاز می‌تواند به حفظ انعطاف‌پذیری و حرکت دست کمک کند. روش‌های تمرینی هدفمند و توصیه شده توسط پزشک یا فیزیوتراپیست معالج باید انجام شود.
- استفاده از ابزارهای کمکی: استفاده از ابزارهای کمکی مانند اسباب‌بازی‌های ویژه، اسباب‌بازی‌های ارتوپدیک، دستگاه‌های کمکی و ابزارهای ایستادن و راه رفتن می‌تواند در انجام فعالیت‌های روزمره و کاهش فشار بر دست کمک کند.
- نگهداری از سلامت عمومی: حفظ سلامت عمومی بدن نقش مهمی در کنترل پیشرفت کنتراکچر دوپویترن دارد. تغذیه مناسب، وزن سالم، فعالیت بدنی منظم و کنترل بیماری‌های دیگری که ممکن است تأثیر منفی بر دست داشته باشند، اهمیت دارند.
- مشاوره ژنتیکی: اگر در خانواده‌تان مواردی از کنتراکچر دوپویترن وجود دارد، مشاوره ژنتیکی می‌تواند به شما کمک کند تا درک بهتری از ریسک و اقدامات پیشگیرانه برای خود و فرزندانتان داشته باشید.
درمان‌های مختلف
درمان کنتراکچر دوپویترن ممکن است شامل روش‌ها و ترکیبی از روش‌های زیر باشد:
- تمرینات ترکیبی: تمرینات ترکیبی شامل تمرینات فیزیکی و ارتوپدیک است که به تقویت عضلات دست و کمک به بهبود حرکت و انعطاف‌پذیری آن کمک می‌کند. فیزیوتراپیست‌ها ممکن است برنامه‌های تمرینی منظم را برای شما طراحی کنند و شما را در انجام تمرینات هدایت کنند.
- استفاده از ابزارهای کمکی: استفاده از ابزارهای کمکی مانند اسباب‌بازی‌های ویژه، اسباب‌بازی‌های ارتوپدیک، دستگاه‌های کمکی و ابزارهای ایستادن و راه رفتن می‌تواند در کاهش فشار بر دست و بهبود حرکت آن مفید باشد.
- روش‌های ارتوپدیک: استفاده از ارتوزها (دستگاه‌های پوشیدنی سفت و محدود کننده) و اسباب‌بازی‌های ارتوپدیک می‌تواند به استحکام‌دهی و بهبود توانایی استفاده از دست کمک کند.
- درمان دارویی: برخی داروها می‌توانند در کاهش التهاب و درد مرتبط با کنتراکچر دوپویترن مفید باشند. در برخی موارد، پزشک ممکن است داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی، آنالژزیک‌ها و کورتیکواستروئیدها را تجویز کند.
- جراحی: در موارد شدید کنتراکچر دوپویترن که بهبود با روش‌های غیرجراحی به‌طور کافی نیست، جراحی ممکن است لازم باشد. در جراحی کنتراکچر دوپویترن، استراحت بخشی از بافت‌های تنگ و محدود کننده انجام می‌شود تا حرکت و انعطاف‌پذیری دست بهبود یابد.
( دکتر فاطمه منتظر لطف الهی متخصص ارتوپدی, کنتراکچر دوپویترن چیست ؟ )
نتیجه‌گیری
درمان کنتراکچر دوپویترن ممکن است شامل ترکیبی از تمرینات ترکیبی، استفاده از ابزارهای کمکی، روش‌های ارتوپدیک، درمان دارویی و در موارد شدید، جراحی باشد. هر فرد ممکن است نیازهای خاصی داشته باشد، بنابراین مهم است که با پزشک خود مشورت کنید و برنامه درمانی مناسب برای شرایط خود را تعیین کنید. رعایت توصیه‌ها و راهنمایی‌های پزشکی، مراقبت منظم و صبر در طول فرآیند درمان اهمیت دارد. همچنین، مشاوره ژنتیکی نیز می‌تواند به شما در درک بهتر ریسک و اقدامات پیشگیرانه کمک کند. همیشه بهتر است با پزشک تخصصی خود در مورد هر گونه سوال یا نگرانی خود مشورت کنید.
( دکتر فاطمه منتظر لطف الهی متخصص ارتوپدی, کنتراکچر دوپویترن چیست ؟ )